METROPOLLERDE SIZI BEKLEYEN RISKLER
RISKS THAT YOU CAN FACE IN METROPOLIS
Tayfun Ozdikmen
Altay Savunma Sistemleri ve Techizatlari Koll Sti. - Risk & Guvenlik
Yonetimi Sorumlusu
Adli Bilimler Dergisi / Turkish Journal of Forensic Sciences, 7(3): 58-62,
2008
Ozet
Ozellikle buyuk kentlerimizde teror farkli kollardan faaliyetlerine devam
etmektedir. Hal boyleyken calisanlarimizin evinden isine, isinden evine
ulasimlarinda, sokakta, carsida, ve hatta konutlarinda kendilerini
bekleyen bir takim tehlikeleri minimize edebilecek bilgiye sahip olmalari
gerekliligi akillara geliyor. Bu tur teror risklerini sifira indirmek
mumkun gozukmemekte eger mumkun olsaydi savaslar olmaz, cinayetler
islenmez, gasp, sabotaj, insan kacirmalar gibi olaylar yasanmazdi.
Esasinda her insanin, her bolgenin, her kurum ve kurulusun kendine ozgu
riskleri ve buna paralel olarak cozumleri vardir. Kisaca yasam
kosullarimizi tehdit eden teror risklerinin oyle birkac sayfada ifade
edilebilecek bir yontemi yoktur. Peki bu durumda ne yapmaliyiz? Asagida
genel olarak onermis oldugum onleyici davranis metotlari sizleri bir takim
tehlikelerden koruyacaktir. Bu tur onleyici davranislar sagduyudur;
teknoloji degildir. Techizata gerek yoktur ve normal hayat akisini
bozmadan gunluk yasama adapte edilebilir. Herkesin gunluk yasamda uymasi
gereken onleyici davranislardan bazilari asagidaki gibidir;
Anahtar Kelimeler; Rutinden Kacinmak, Bilgi Guvenligi, Sokaktaki Riskler,
Riske Karsi Koyma
1. Uyanik ve Dikkatli Olmak
Uyaniklik ve dikkat sahsi guvenligin saglanmasinda esastir. Cevreye
dikkatli bakildiginda normal olmayan durumlarin anlasilmasi icin
cogunlukla ip uclari bulunur. Etrafiniza dikkatli bakin; supheli herhangi
bir sey gorurseniz derhal rutininizi degistirin. (1)
2. Rutinden Kacinmak
2.1 En hassas anlar varis ve cikislardir. (ev/isyeri) Rutin
hareketler hedef olmayi kolaylastirir. Buna karsilik, bazen en basit
hareketler sizi rutinden cikarir.
· Birisi tarafindan alinmayi saglamak,
· Gidilen yolun degistirilmesi,
· Taksi, ozel araba veya kurulus arabasini degistirerek kullanma,
· Varis ve cikis saatlerinin rutin olmamasi,
2.2 Baska biri sizin rutininizi mi ogrenmeye calisiyor? Ogrenin, size
buyuk avantaj saglar. UNUTMAYIN; Rutini degistirmek saldirganin bilgi
toplamasini zorlastirir.
3. Bilgiye Ulasimi Kisitlamak
Bilgiye ulasimi kisitlamak, saldirganin, elindekinden fazla kaynak
kullanimini gerektirecektir.
3.1 Dusuk profil kullanin: Uzerinizde mumkun oldugunca isinizle
ilgili belge, kisisel planlar ve aliskanliklarinizla ilgili bilgi
bulundurmayin.
3.2 Ihtiyac olmayan hassas belgeler mutlaka imha edilmeli, sadece
cop kutusuna atilmasiyla yetinilmemelidir. Cop kutulari bilgi toplamak
icin kullanilan en musait yerlerdir.
3.3 Acik park alanlarinda arabada anahtar birakilmasi gerekiyorsa
sadece kontak anahtari birakilmalidir, arac anahtariniza ilistirilmis ev
ve isyerinizdeki kasa, dolap anahtarlarinizi uzerinize aliniz.
3.4 Sagduyu ve icgudulere guvenmek zaman zaman saglikli sonuclar
verebilir. (1)
Her zaman acil telefon listesi bulundurulmali veya ezberde tutulmalidir.
- Polis (155 veya 156 jandarma)
- Hastane (Acil yardim 112)
- Arkadas ve is arkadaslari
- Komsu v.b.
· Cep telefonunuzun kapsama alani disinda olacagini veya sarjinin
bitebilecegi ihtimalini dusunerek sokaktan telefon edebilmek icin jeton
veya kart bulundurulmalidir.
· Mutlaka nereye gittiginizi ve planlarinizi guvendiginiz en az
bir kisiye bildiriniz.
· Etraf taninmali, yol isaretleri ogrenilmeli, sokaklar
bilinmelidir.
· Guvenlik guclerinin uniformalari taninmalidir. (Polis, belediye
zabitasi, jandarma, ozel guvenlik v.b.)
· Kisilerle tartismaya girilmemeli, politik gosterilerden uzak
durulmalidir.
· Aksam saatlerinde yaya olarak sokakta olmaniz gerekiyorsa sokak
aydinlatmasi olan yerler tercih edilmeli tenha yollarda bulunulmamalidir.
· Park, kopru altlari, terk edilmis yapilar, insaat gibi yerleri
mesken edinmis kotu niyetli kisilerin olabilecegi unutulmamali boyle
yerlerin yakinindan bile yaya olarak gecilmemelidir.
· Firmanizin potansiyel dusmanlari olabilecegi ihtimalini goz
onune alarak is yerinizin ismini ve/veya logosunu tasiyan arac
kullanmamaya ozen gosterilmelidir.
· Calisilan kurumun adini tasiyan hicbir sey mumkun oldugunca
arabada birakilmamalidir.
· Gizli evraklar saklanmali ve hicbir zaman arabada
birakilmamalidir. (1)
Arac kullanirken Hareket Tarzlari
Kacirilma veya herhangi bir zarara ugramamak icin arac kullanirken
uyulmasi gereken guvenlik tedbirlerini bilmek gereklidir.
Oneriler:
Arac seyir halindeyken bile kapilar her zaman kilitli tutulmalidir.
Ozellikle trafik isIklarinda duruldugunda arka kapilarin acilip icerideki
canta, paket, belge gibi esyalarin calindigi oldukca sIk gorulen bir
durumdur. Hirsizlik amacli olmasa bile arac dururken arka tarafa sizma ve
aracin silah zoru ile kacirilmasi olayi oldukca mumkundur.
Yabancilara kapilar hicbir zaman acilmamalidir.
Anahtarlara sahip cikilmali; anahtarliga isim veya is yeri logosu, ev
anahtari, kasa anahtari takilmamalidir.
Araca binmeden once her defasinda iyice kontrol ederek herhangi bir
degisIklik tespit edilmeye calisilmalidir.
Yakina park etmis araclara ve icindekilere dikkat edilmelidir.
Benzin deposu mutlaka 1/3 dolu tutulmali ve kilitli benzin kapagi
kullanilmalidir. (Deposunda az yakit olan araclarin her hangi bir kaza,
atesli silah gibi saldirilarda patlama riski oldukca fazladir.)
Eger arac calismazsa derhal yardim istenilmelidir. Kasti olarak bozulmus
olabilecegi akla getirilmelidir. Hic bir zaman rast gele yardim teklifleri
kabul edilmemelidir.
Mumkun oldugu kadar ana yollar takip edilmeli, ara ve karanlik yollara
girilmemelidir.
Yuksek suc orani oldugu bilinen yerlerde dolasilmamalidir.
Manevra yapabilmek amaciyla ondeki aracla olan mesafe korunmalidir. Trafik
isIklarinda dururken orta serit tercih edilmeli, kaldirima yakin bekleme
yapilmamalidir.
Yardim isteyen varsa kesinlikle durulmamalidir. En yakin yerden telefon
ederek yardim gonderilebilir.
Gercek niyetlerini tahmin edilemedigi icin Otostop yapanlara kesinlikle
durulmamalidir.
Araclar korunakli otoparklarda birakilmali, karanlik yerlerde park
edilmemelidir.
Cikisin kolay olmasi acisindan, arac daima ters park edilmelidir. (Aracin
on kismi seyir istikametinde olmali manevra gerektirmemeli.)
Yakinlardaki supheli araclar kontrol edilmeden arac terk edilmemelidir..
Araca birisinin yanasip dusmanca davranmasi durumunda;
Kapilarin kilitli oldugu tekrar kontrol edilmeli,
Kornaya devamli basilmali,
IsIklar devamli yakip sondurulmelidir.
17. Zorla durdurma tesebbusu halinde, carpma riski olsa da asla
durulmamalidir. Ilgi cekmek icin devamli kornaya basilmali ve aydinlik ya
da yardim gelebilecek bir yone dogru surulmelidir. Yardim istenilmelidir;
araci tarif etmek ve plaka numarasini hatirlamaya calismak onemlidir.
18. Kirmizi isIkta veya dur isaretinde dururken biri iceri girmeye
kalkarsa, kirmizi isIkta dahi olsa arac hizla surulmeli ve kornaya
basilmalidir.
19. Takip edilme suphesi durumunda, asagidaki hareketler yapilarak
suphe giderilmeye calisilmalidir;
· Yol degistirilmeli, ayni yolda devam edilmemelidir.
· Arac bir yavas, bir hizli surulerek arkadaki arac
izlenilmelidir.
· Eger bir meydana gelinmis ise, arac iki defa meydanin etrafinda
dolastirilmali ve supheli arac izlenilmelidir.
· Suphe aciga vurulmamalidir; hizla bilgi edinilmeli ve guvenli
bir yere dogru surup, yardim istenilmelidir.
· Hicbir zaman ana yol terk edilmemeli, ara sokaklarda
dolasilmamalidir. (2)
Taksi Ile Seyahat
Zaman zaman taksi kullanmak, rutini degistirmek amaciyla tercih
edilmelidir. Bu yontem rutin yollarda veya bilinmeyen yorelere seyahat
edilecekse kullanilmalidir.
Oneriler;
1. Taksi cagirirken, eger taninan bir sirket mevcut degilse, ilk
duran taksiye binilmemesi gerekir.
Bir muddet yuruyup taksi cagirmak tavsiye edilir. Taksinin sizin
hareketinizle durduguna dikkat edilmelidir; kasten gonderilmis, gelmis de
olabilir.
2. Baskalarinin taksi yollamalarina izin verilmemesi gerekir.
3. Eger bolge taniniyorsa, sofore yol tarif edilmeli ve o yoldan
gitmesi icin israr edilmelidir.
4. Eger supheli bir durum varsa, araba tereddutsuz durdurulup
hemen yardim istenmelidir.
5. Taksiye binerken iceride herhangi birinin olup olmadigi kontrol
edilmeli, aracin plakasi kontrol edilmeli ve akilda tutularak gerekirse
yardim icin ihbarda bulunulmalidir. (sms yollayarak veya bildiginiz bir
yabanci lisanla bu isi yapabilirsiniz)
Eve Gelis ve Cikislarda Davranis Sekli
Tehlikeli bir durumla karsilasmamak icin nasil davranilmasi gerektigi ile
ilgili yonlendirmeyi aciklar.
Oneriler;
Eger mumkunse kapi, zil ve posta kutusu uzerine isim yazilmamalidir.
Ozellikle ust duzey yoneticiyseniz bu sizin desifre olmanizi onleyecektir.
Eger posta kutusuna isim yazilmasi gerekiyorsa daire numarasi
yazilmamalidir.
Acil durumlarda ulasabilmek icin komsulari tanimakta yarar vardir.
Ozellikle geceleri eve gelislerde daha dikkatli olunmali daire girisinde
veya kapida her hangi bir farklilik olup olmadigi kontrol edilmelidir.
Elde gerektiginde silah olarak kullanilabilecek bir sey tasinmalidir
(canta, anahtarlik vb.)
Merdiven girislerindeki isIklar yakilmalidir. (3)
5. Daireye gelindiginde;
· Eger iceriye girildigine dair belirtiler varsa, iceri
girilmemelidir. Apartman derhal terk edilip yardim istenilmelidir. Yari
acik duran kapilarda Bubi Tuzagi ihtimaline karsi kontrol edilmeden
acilmamalidir.
· Eger her sey yolundaysa iceri dikkatli girilmeli ve evdeki
sartlarin normal olup olmadigi kontrol edilmelidir.
· Eger her sey normalse kapi kilitlenip zincir takilmalidir.
6. Kapi zili caldiginda;
· Goz deliginden bakarak gelen kisi taninmaya calisilmalidir.
· Eger gelen tanidiksa, zincir cikarilmadan kapi aralanmali ve
yaninda baska kimselerin olmadigi tespit edilmelidir.
· Eger bir teslimat veya teknisyen bekleniliyorsa, beklenilen kisi
olup olmadigini kontrol icin tanitici kimlik istenilmelidir.
· Eger kisi tanidik degilse, kimligi ile ilgili sorular ve gelis
nedeni sorulmalidir.
· Eger gelen kisiden beklenen cevaplar alinamiyorsa, gonderen
firma ile temas kurulmali ve kimligi teyit edilmelidir.
· Eger ziyaretcinin kimligi dogrulanamiyorsa, ziyaretciye
gercekten firma tarafindan yollandiginin nasil kontrol edilebilecegi
sorulmali, eger kimlik dogrulanamiyorsa, kapi acilmamalidir.
· Gerekirse, komsular aranip, kapinin onundeki kisinin kimliginin
sorgulamasi rica edilebilir.
· Halen suphe giderilemediyse, KAPI ACILMAMALIDIR.
7. Iceri zorla girme tesebbusu varsa;
· Yapilacak ilk hareket polise haber vermek olmalidir.
· Dairedeki tum kapilar kilitlenmelidir.
· Guvenlik odasina saklanmakta yarar vardir.
(Tercihen yatak odasi olmalidir. Buradaki kapiya ekstra silindir kilit
takilmis ve menteseleri guclendirilmis olmalidir.)
· Varsa megafon kullanarak yoksa bagirarak komsularin ya da
kapicinin veya varsa guvenlik gorevlilerinin yardima cagirilmasi gerekir.
(3)
8. Evden cikarken ve sokakta;
· Goz deligi kullanilarak disarisi kontrol edilmelidir.
· Merdiven isIklari yakilmalidir.
· Rutin degistirilmeli. Ev her zaman ayni saatte terk
edilmemelidir.
· Uzerinizde gereksiz kredi kartlarinizi ve paranizi
tasimayiniz, varsa celik kasaniza yoksa guvenli bir yerde muhafaza diniz.
· Canta tasiyorsaniz mumkun oldugunca carpraz olarak
boynunuza asiniz. Boylelikle kap kac yontemiyle kolaylikla
calinamayacaktir.
· Issiz yerlerde ve guvensiz buldugunuz ortamlarda cep
telefonunuzu kullanmamaya gayret gosteriniz..
· Alti lastik ayakkabi giymek rahatlikla kosmanizi,
dusmemenizi saglayacaktir.
· Ummadiginiz anlarda yaniniza sokulan birden fazla
(adres sormak vs) kisi(lerin) tehlikeli olabilecegini unutmayiniz.
· KesIk el basparmagi yan keseciligin kolay
yapildigini isaret eder. Bu tur eksIk uzuv olan, etrafinizda dolasan
kisilere dikkat ediniz.
· Toplu tasima araclarinda mumkun oldugunca surucuye
yakin olunuz, ayaktaysaniz sirtinizin cama dogru olmasina dikkat ediniz.
· Emanet almayiniz, dilencilerin yalvarislarina kulak
asmayiniz ve duraksamayiniz.
· Madde bagimlisi bir kisiyle karsilastiniz ve
yalnizsaniz direnemeyeceginizi anladiginizda istedigi kucuk miktarda
parayi veriniz. Asla onunla tartismaya girmeyiniz.
· Basin ve yayin organlarindan gunluk haberleri
izleyin / okuyunuz bu sizin bilinclenmenizi saglayacaktir.
· Hassas gunler takip edilmeli (ornegin teror
orgutlerinin yildonumu vb) boyle gunlerde eyleme acik bolgelerde
bulunulmamali, gosteri ve eylemlere karsi dikkatli olunmalidir..
· Sokakta yururken elinizde silah olarak canta,
anahtarlik vb gibi seyler bulundurun.
· Kasitla yapilan kaza, kavga, hasta, yarali
numaralarina karsi dikkatli olun ve iyice gozlemlemeden, olayin gercek
olup olmadigini anlamadan yardima tesebbus etmeyin.
· Sokakta tanimadiginiz insanlarin cocugunuzu sevmek
uzere yaniniza yaklasip ilgi gostermesine izin vermeyin. Bunun bir taciz
veya oyalama cabasi olabilecegini unutmayin.
· Sokakta yururken cantanizi trafik akisinin ters
istikametine asin, yola yakin olmamaya gayret gosterin.
· Supheli gordugunuz paket, canta, koli vb seylere
asla mudahale etmeyin derhal polise haber verin..
· Banka ATM lerinden para cekmeniz gerekiyorsa
arkanizda sirada bekleyen kisilere dikkatle bakin, hareketlerini kontrol
edin, o sirada tarafiniza yonlendirilen sorular dikkati dagitma cabasi
olabilir, suphe duyarsaniz vazgecin baska bir yere gidin.
· Sokakta, lokantada tanimadiginiz insanlardan gelen
yiyecek ve icecek ikramlarini uygun bir mazeretle geri cevirin. (3)
Kaynaklar:
1. Ucar, T.: Guvenlik Metodolojisi, Papatya Yayincilik, Istanbul,
Temmuz 2005
2. Ozdikmen, T.: Adli Vakalara Acil Mudahale, Nobel Kitapevi,
Istanbul, 2005
3. Zeev Gefen,The Israeli College for Security and Invastigation,
Ders Kitaplari, Israil, 2007
